Lech Wałęsa
![]() |
Iste articlo ye en proceso de cambio enta la ortografía oficial de Biquipedia (la Ortografía de l'aragonés de l'Academia Aragonesa d'a Luenga). Puez aduyar a completar este proceso revisando l'articlo, fendo-ie los cambios ortograficos necesarios y sacando dimpués ista plantilla. |
Lech Wałęsa | |
---|---|
![]()
| |
22 d'aviento de 1990 – 23 d'aviento de 1995 | |
Precediu por | Wojciech Jaruzelski |
Succediu por | Aleksander Kwaśniewski |
Naiximiento | 29 de setiembre de 1943 Popowo, Polonia |
Partiu | Denguno (Solidarność) |
Conchuche | Danuta Wałęsa |
Lech Wałęsa ( Popowo, Polonia, 29 de setiembre de 1943) ye un politico, sendicalista y activista d'os dreitos humans polaco. Estió cofundador d'o sendicato Solidaridat (Solidarność), o primer sendicato independient d'o Bloque de l'Este, galardonato con o Premio Nobel d'a Paz en l'anyo 1983, y President de Polonia entre 1990 y 1995.
Biografía[editar | modificar o codigo]
Lech Wałęsa ye naixito o 29 de setiembre de 1943 en Popowo, Polonia, fillo d'un fustero. Estudeyó primaria y formación profesional enantes d'entrar en o Astillero Lenin, en Gdańsk, como tecnico electricista en 1967. En 1969 se casó con Danuta Gołoś, y a parella tenió ueito fillos.
Estió miembro d'o comité de vaga en l'astillero de Gdańsk en 1970. Dimpués d'a sangrant fin d'a vaga, en a que morioron uns 80 treballadors por a policia antidisturbios, Wałęsa fue detenito y condenato por "comportamiento antisocial", pasando una anyata en a garchola.
Bi ha razons muito fuertes pa creyer que Wałęsa colaboro con o os servicios secretos comunistas polacos en os anyos 1970, enantes de pasar-se a la oposición, seguntes o libro editato por o IMPN (Instituto de Memoria Nacional Polaca), en 2008. Pero ha de tener-se en consideración que, a causa de razons politicas partidarias, s'han feito muitas acusacions a gran parte d'os politicos de Polonia. Por o que a opinión publica nunca no ha preso como seria esta acusación.
En 1976 Wałęsa perdió o suyo treballo en l'astillero de Gdańsk por replegar firmas pa demandar de fer un molimento en memoria d'os treballadors asesinatos. A causa d'estar adhibito o suyo nombre a una lista negra informal no podió trobar atro treballo y fue mantenito por un tiempo por amigos personals muito amanatos.
![](http://chped.net/https/upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/42/Lech_walesa_prezydent_RP.gif/100px-Lech_walesa_prezydent_RP.gif)
En 1978 chunto a Andrzej Gwiazda y Aleksander Hall, organizó o movimiento clandestín Sendicato libre de Pomerania (Wolne Związki Zawodowe Wybrzeża). Fue detenito bellas vegatas en 1979 por desembolicar una organización "anti-estado", pero no fue declarato culpable en o chudicio y fue liberato a prencipios de 1980, y dimpués tornó a l'astillero de Gdańsk.
O 14 d'agosto de 1980, dimpués d'o prencipio d'una vaga laboral en l'Astillero Lenin de Danzig, Wałęsa escaló o muro ilegalment y se convertió en lider d'a vaga. Esta vaga fue seguita de forma espontania por d'atras por tot Polonia. Bels días dimpués aturó a los treballadors que quereban deixar l'astillero de Gdańsk y los convenció pa organizar o Comité de Coordinación de vaga (Międzyzakładowy Komitet Strajkow) pa dirichir y refirmar a vaga cheneral espontania en Polonia.
En setiembre d'ixe mesmo anyo, o Gubierno comunista firmó y alcordó con o Comité de Coordinación de Vaga de permitir a legalización d'a organización, pero no sendicatos realment libres. O Comité de Coordinación de vaga se legalizó como Comité de Coordinación Nacional d'o Sendicato Libre Solidarność, y Wałęsa fue esleito president de ixe comité.
Wałęsa permanexió en ixe puesto dica aviento de 1981, cuan o Primer ministro Wojciech Jaruzelski declaró a lei marcial. Fue engarcholato mientres 11 meses en o sudeste de Polonia a man d'a muga con a Unión Sovietica dica o 14 de noviembre de 1982.
En 1983 solicitó de tornar a l'astillero de Gdańsk, a l'antigo puesto suyo d'electricista. Mientres fue tractau formalment como "simple emplegato" estió en a practica baixo arresto domiciliario dica 1987. Tamién en 1983 recibió o Premio Nobel d'a Paz. No podió recollir-lo éll mesmo, temendo que o Gubierno lo no deixase tornar a entrar en Polonia. A suya muller, Danuta Wałęsowa, recibió o premio en o puesto suyo. Wałęsa donó os diners d'o premio a lo movimiento Solidaridat, temporalment exiliato, y con seu en Bruselas.
Dende 1987 dica 1990, Wałęsa organizó y lideró un semi-ilegal Comité Executivo Temporal d'o Sendicato Solidaridat.
En 1988 organizó una vaga laboral en l'Astillero de Gdańsk, no demandando que a legalización d'o sendicato Solidaridat atra vegata. Dimpués de güeito días, o Gubierno accedió a entrar en combersas en una mesa redonda en setiembre. Wałęsa estió o líder informal d'o costato no gubernamental mientres estas combersas. O Gubierno i firmó y acceptó o reestablimiento d'o sendicato Solidaridat y organizar eleccions "semi-libres" a lo Parlamento de Polonia.
En 1989 Wałęsa organizó y lideró o Comité Ciudadán d'o President d'o Sendicato Solidaridat. Formalment no yera que un cuerpo d'asesors, pero en a practica yera un tipo de partiu politico, que ganó as eleccions parlamentarias en 1989 (a oposición prenió toz os escanyos d'o Sejm que yeran subchectos a eleccions libres y toz menos un d'os escanyos d'o senau (que chusto alavez s'heba restablito). D'alcuerdo con os alcuerdes d'a mesa redona os atros escanyos, que yeran o 64%, yeran reservatos pa o Partiu Comunista de Polonia y aligatos electorals. Mientes que tecnicament no yera que o President d'o Sendicato Solidaridat, Wałęsa chugaba un papel clau en a politica polaca. A fins de 1989 convenció a los liders d'aligatos formals d'os comunistas pa formar una coalición gubernamental no comunista, que sería o primer gubierno no comunista d'a esfera d'influencia d'o Bloque de l'Este. Dimpués d'este alcuerde, pa gran sorpresa d'o Partiu Comunista, o Parlamento esleyó a Tadeusz Mazowiecki como Primer ministro de Polonia. Asinas, Polonia, que seguiba estando en teoría un país comunista, encomenzó a cambear a suya economía ta un sistema de libre mercato.
O 9 d'aviento de 1990, Wałęsa ganó as eleccions presidencials y se convertió en President de Polonia pa as cinco anyatas vinients. Mientres a suya presidencia, encomenzó una dita "guerra en a cabeza" que suposaba un cambeó de gubierno anyal. O suyo estilo de presidencia fue muito criticato por a mayoría d'os partius politicos y perdió muito d'o refirme inicial a fins de 1995. Sindembargo, mientres a suya presidencia Polonia fue cambiata de tot, dende un rechimen comunista baixo el control estricto d'a Unión sovietica, dica un país democratico y independient con una economía de libre mercato con un rapido creximiento posterior.
![](http://chped.net/https/upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1e/Lechwalesafra.jpg/200px-Lechwalesafra.jpg)
Wałęsa perdió as eleccions presidencials de 1995. Dimpués d'as eleccions anunció que se retiraría d'a politica, pero ha permaneixito activo, tratando d'establir o suyo propio partiu politico. En 1997 refirmó y aduyó a organizar un nuevo partiu dito "Acción Electoral Solidaridat" (Akcja Wyborcza Solidarność), que ganó as eleccions a lo Parlamento. Manimenos, o suyo refirme estió de menor significato y Wałęsa ocupó una posición muito baixa en este partiu. O líder real d'o partido y principal organizador estió o nuevo líder d'o Sendicato Solidaridat, Marian Krzaklewski.
Lech Wałęsa tornó a optar a la presidencia en as eleccions de l'anyo 2000, pero no recibió que o 1% d'os botos. Muitos polacos yeran descontentos con o feito que prebase de recuperar o poder politico dimpués d'haber anunciato a suya retirata. Dende este inte ha estato dando conferencias sobre a historia y politica d'Europa Central en bellas universidaz foranas.
![](http://chped.net/https/upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/95/Walesa_and_Santorum.jpg/200px-Walesa_and_Santorum.jpg)
O 10 de mayo de 2004, l'aeropuerto internacional de Gdańsk fue renombrato oficialment Aeropuerto de Gdańsk-Lech Wałęsa para conmemorar a lo suyo famoso ciudadán. A suya firma s'ha adhibito a lo logotipo de l'aeropuerto. Bi habió bella controversia sobre si o nombre s'heba d'escribir con diacriticos Lech Wałęsa (con a grafía polaca, pero mes difícil d'escribir u pronunciar pa foranos) u sin diacriticos Lech Walesa (mes fácil d'entender fuera de Polonia por tot o mundo). Un mes mes tarde, Wałęsa acudió a los Estaus Unius representando a Polonia pa os funerals d'estato de Ronald Reagan.
A mes d'o suyo Premio Nobel, Wałęsa ha recibito atros premios internacionals. Ha estato premiato con doctoratos honorarios por bellas Universidatz europeas y estausunidenses.
Vinclos externos[editar | modificar o codigo]
Se veigan as imáchens de Commons sobre Lech Wałęsa.
Predecesor: Wojciech Jaruzelski |
President de Polonia 1990-1995 |
Succesor: Aleksander Kwaśniewski |
Predecesor: Aleksander Kwaśniewski y Alfonso García Robles |
Premio Nobel d'a Paz 1983 |
Succesor: Desmond Mpilo Tutu |